Bij dark pattern design wordt er gebruik gemaakt van een misleidend ontwerp om bepaald gedrag af te dwingen. Op de korte termijn kan dit voordelen of inkomsten bieden. Het geeft gebruikers echter het gevoel dat ze bedrogen of onjuist behandeld zijn. Ze zullen daardoor niet snel terugkomen. Daarom is het belangrijk om de grens te bewaken tussen verleiden en misleiden. Tegen het verleiden met behulp van bijvoorbeeld de beïnvloedingsprincipes van Cialdini is over het algemeen geen bezwaar. Tegen misleidend ontwerp met behulp van dark patterns wel. Daarom is ons advies om niet over deze grens heen te gaan. We helpen je daar graag bij.
Wat is dark pattern design?
Dark pattern design omvat al het (web)design dat er bewust op is gericht om gedrag bij de bezoeker af te dwingen. Deze interactie wordt zo nauwkeurig en onopvallend mogelijk ontworpen. Dark patterns zijn ervoor verantwoordelijk dat er dagelijks mensen op verborgen advertenties klikken, sneller een privacy statement ondertekenen of zich per ongeluk inschrijven voor een nieuwsmail (en zich vervolgens niet meer uit kunnen schrijven).
De weg van de minste weerstand
Een geslaagde dark pattern draait grotendeels om (manipulatieve) timing. Als mens zijn we verrassend makkelijk te manipuleren. Zo heeft wanneer je een bepaalde notificatie ziet, bijvoorbeeld al invloed op hoe je daarop reageert. Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat we als mens van nature lui zijn, zeker als iets er saai of complex uit ziet. En ook als we niet lui zijn, raken we gemakkelijk overprikkeld wanneer er teveel informatie tegelijkertijd op ons af komt. De weg van de minste weerstand is dan snel gekozen. En die weg is speciaal ontworpen met behulp van dark pattern design. Alles wordt uit de kast getrokken om het jou zo gemakkelijk mogelijk te maken, zodat jij doet wat de ontwerper wil.
Een aantal voorbeelden
In 2010 lanceerde Harry Brignull de website ‘darkpatterns.org’. Op deze website plaatste hij een hall of shame waar hij mensen opriep om bedrijven tot de orde te roepen. Deze hall of shame staat er nu al jaren en wordt nog steeds aangevuld. Voor dit artikel hebben we drie willekeurige voorbeelden geselecteerd.
1. Het lijkt het een, maar het is iets heel anders
Wanneer je online informatie opzoekt, scan je de tekst, maak je aannames en trek je vervolgens (snel) een conclusie. Dit maakt je een gemakkelijk slachtoffer. Wanneer je namelijk snel kijkt, kan het lijken alsof je akkoord gaat met datgene waar je naar op zoek bent. Kijk je echter nog een tweede keer, dan zie je dat je akkoord gaat met iets heel anders. Hieronder zie je een oud maar veel genoemd voorbeeld. Op de oude website van Ryanair kreeg je het idee dat je jouw land van oorsprong aan gaf. Wat je eigenlijk deed was een annuleringsverzekering afsluiten. Ergens verstopt tussen alle landen, stond de optie om geen annuleringsverzekering af te sluiten.
2. Extra verwarrend ontwerp
In dit voorbeeld zie je hoe er gebruik wordt gemaakt van verwarring bij het informeren over de verschillende soorten cookies. Bedrijven zijn verplicht om je deze keuze aan te bieden. Maar wat als het ontwerp zo gemaakt is dat je geen idee meer hebt wat je selectie is? Ga je dit dan uitgebreid uitzoeken, of klik je snel op ‘OK’?
3. Inspelen op emotie
In dit derde voorbeeld zie je dat dark pattern design is gebruik om het kruisje te verbergen. Maar opvallender is misschien nog wel dat dit ontwerp heel bewust inspeelt op de emotie. Om de advertentie weg te klikken moet je als gebruiker de onvriendelijke stelling bevestigen dat het je niks uitmaakt wat jouw kat eet.
Verleiden vs misleiden
Natuurlijk is er niks met een beetje verleiding en een klein duwtje in de gewenste richting. De beïnvloedingsprincipes van Cialdini zijn hier een mooi voorbeeld van. Wanneer je gebruik maakt van bijvoorbeeld schaarste, autoriteit of sympathie, hebben gebruikers daar over het algemeen geen bezwaar tegen. Deze principes gebruiken wij ook in onze ontwerpen.
Wat ons betreft gaat het dan ook om de grens tussen verleiden en misleiden. Kies je er voor om de gebruiker te motiveren met schaarste of te manipuleren door hem te overprikkelen met veel te veel informatie? Bied je de gebruiker zulke interessante informatie aan dat hij niet kan wachten om zich aan te melden voor de nieuwsbrief? Of moet de gebruiker zich verplicht aanmelden voor de nieuwsbrief voordat hij überhaupt jouw artikel mag lezen?
Weet wat je wil
Het woord dark is niet voor niks gekozen. Wanneer je zoekt op #darkpatterns zie je dat gebruikers niet te spreken zijn over deze trucjes. Waarom zijn er dan toch nog bedrijven die het gebruiken?
Een misleidend ontwerp levert misschien in eerste instantie (extra) inkomsten op, uiteindelijk zal je er geen tevreden klanten aan overhouden. Negatieve gebruikerservaringen verspreiden zich waarschijnlijk een stuk sneller dan dat de inkomsten via dark patterns binnen komen. Wij zijn ervan overtuigd dat eerlijkheid, transparantie en een goede service een stuk langer meegaan. In ons werk zijn we dan ook niet bang om tegengas te geven als een ontwerp iets ‘te donker’ dreigt te worden. We dagen onze klanten uit om na te denken over het doel dat ze willen bereiken met hun ontwerp en hoe ze met hun (toekomstige) klanten om willen gaan.
Advies nodig?
Het kan een smalle lijn zijn tussen verleiden en misleiden. Wanneer zit je op het randje en wanneer zit je erover heen? We denken graag met je mee en geven je advies. Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek.
